5 mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ: 6 bước định hình tối ưu

Bạn có biết, một cấu trúc tổ chức vững chắc chính là nền tảng cho sự phát triển bền vững của mọi doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ? Nó không chỉ giúp phân định rõ ràng trách nhiệm và quyền hạn, mà còn tạo ra một môi trường làm việc hiệu quả, nơi mọi thành viên đều hiểu rõ vai trò của mình và cùng nhau đóng góp vào thành công chung.

Vậy làm thế nào để xây dựng một mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ tối ưu? Hãy cùng Fastdo khám phá 5 sơ đồ tổ chức công ty nhỏ phổ biến và 6 bước quan trọng để tạo nên một “bản thiết kế” vững chắc cho doanh nghiệp của bạn nhé.

1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức (Organization Structure) & tầm quan trọng

Mô hình cơ cấu tổ chức (Organization Structure) là một sơ đồ cấu trúc có thứ tự cấp bậc cụ thể, thể hiện mối quan hệ giữa các bộ phận, phòng ban trong một tổ chức. Trong đó, vạch rõ cách thức phân chia công việc, phân định quyền hạn, trách nhiệm của mỗi phòng ban và giúp xác định số lượng nhân sự cần thiết. Từ đó, hướng mọi người cùng chung sức hoàn thành mục tiêu chung.

Dù lớn hay nhỏ, mọi doanh nghiệp đều cần xác định một sơ đồ cơ cấu tổ chức cụ thể. Nó không chỉ giúp doanh nghiệp tạo nên hệ thống phân cấp rõ ràng mà còn làm nổi bật vai trò của từng cá nhân, giúp họ hiểu rõ vị trí của mình trong bức tranh toàn cảnh.

Nói cách khác, mô hình cơ cấu tổ chức giống như một bản nhạc, mỗi người đều có nốt nhạc riêng, cùng nhau tạo nên giai điệu thành công cho doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp phát triển, việc thiếu một cấu trúc tổ chức rõ ràng sẽ dẫn đến nhiều rắc rối. Nhân viên có thể không biết báo cáo cho ai, công việc bị bỏ ngỏ, gây ra sự hỗn loạn và thiếu hiệu quả.

Cơ cấu tổ chức doanh nghiệp cũng ảnh hưởng đến cách thông tin được truyền đạt trong công ty. Trong mô hình cấu trúc tập trung, quyết định được đưa ra từ cấp cao nhất, trong khi mô hình phân quyền khuyến khích sự tham gia của nhiều cấp độ.

2. Những thách thức đối với các doanh nghiệp nhỏ

Ở các doanh nghiệp nhỏ, ta thường thấy sự thiếu vắng một cấu trúc tổ chức rõ ràng. Nhân viên làm việc theo kiểu “ai làm gì cũng được”, dẫn đến tình trạng bố trí nhân sự không phù hợp, người không có chuyên môn đảm nhận công việc vượt quá khả năng, hay sự mơ hồ về trách nhiệm của mỗi cá nhân. Điều này khiến chủ doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng đúng người đúng việc.

Sơ đồ tổ chức công ty nhỏ thiếu sự bài bản cũng đồng nghĩa với việc giao tiếp kém và sự hợp tác giữa các thành viên bị hạn chế. Hơn nữa, không có kế hoạch phát triển cụ thể, doanh nghiệp khó có thể mở rộng quy mô và tuyển dụng nhân sự mới, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất làm việc.

Tại Việt Nam, sơ đồ tổ chức công ty nhỏ thường theo mô hình tổ chức tập trung vào chủ sở hữu (hay còn gọi là cấu trúc đơn giản), thường thấy ở các startup trẻ. Trong mô hình này, mọi nhân viên đều báo cáo trực tiếp cho chủ doanh nghiệp, không có sự phân cấp rõ ràng. 

Do đó, tầm hạn quản trị của chủ doanh nghiệp lúc này rất cao. Tuy nhiên, trên thực tế là một người chỉ có thể quản lý một số lượng nhân viên nhất định tại một thời điểm. Lúc đó, mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ này bắt đầu bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt là trong việc đảm bảo sự giao tiếp hiệu quả giữa các thành viên.

3. Tại sao các doanh nghiệp nhỏ cần cơ cấu tổ chức cụ thể

Một cấu trúc tổ chức rõ ràng mang đến nhiều lợi ích đáng kể cho doanh nghiệp, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ đang trong giai đoạn phát triển. Nó giúp doanh nghiệp:

• Đưa ra quyết định nhanh chóng: Giao tiếp thông suốt giữa các bộ phận giúp thông tin được truyền đạt hiệu quả, từ đó đẩy nhanh quá trình ra quyết định.
• Vận hành đồng nhất: Cấu trúc tổ chức đảm bảo mọi chi nhánh, bộ phận đều hoạt động theo cùng một quy trình và quy tắc, giúp chủ doanh nghiệp yên tâm hơn, đặc biệt khi công ty mở rộng quy mô.
• Tăng hiệu suất hoạt động: Phân công công việc rõ ràng giúp từng cá nhân và bộ phận hiểu rõ trách nhiệm của mình, làm việc nhanh chóng và hiệu quả hơn, góp phần nâng cao hiệu suất hoạt động chung của toàn doanh nghiệp.
• Nâng cao trách nhiệm: Cấu trúc tổ chức minh bạch giúp dễ dàng theo dõi và đánh giá hiệu quả công việc của từng cá nhân và bộ phận, từ đó thúc đẩy tinh thần trách nhiệm.
• Tuyển dụng dễ dàng: Mô tả công việc cụ thể giúp doanh nghiệp xác định rõ nhu cầu tuyển dụng và thu hút ứng viên phù hợp.
• Cải thiện giao tiếp: Cấu trúc tổ chức phân định rõ ràng trách nhiệm của từng bộ phận và cá nhân, giúp mọi người biết liên hệ với ai khi cần hỗ trợ, tạo nên môi trường làm việc gắn kết và hiệu quả.

4. 5 mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ phổ biến

Lựa chọn đúng mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ là yếu tố quan trọng dẫn đến sự thành công của doanh nghiệp. Cùng tìm hiểu 5 sơ đồ tổ chức công ty nhỏ phố biến sau:

4.1. Mô hình 1: Cấu trúc tổ chức theo chức năng (Functional Organizational Structure)

Đây là mô hình tổ chức truyền thống, nơi các phòng ban được phân chia dựa trên chức năng chuyên môn (ví dụ: Marketing, Nhân sự, R&D…). Mô hình này giúp nhân viên tập trung phát triển chuyên môn sâu trong lĩnh vực của mình. Tuy nhiên, nó cũng có thể tạo ra rào cản giữa các phòng ban, gây khó khăn trong việc phối hợp và chia sẻ thông tin.

Ưu điểm: Khuyến khích sự chuyên môn hóa, dễ dàng mở rộng khi công ty phát triển, nhân viên có thể phát triển sâu trong lĩnh vực của mình.

Nhược điểm: Có thể tạo ra rào cản giữa các phòng ban, gây khó khăn trong việc hợp tác và chia sẻ thông tin, đặc biệt là khi công ty có nhiều sản phẩm hoặc thị trường mục tiêu khác nhau.

4.2. Mô hình 2: Cấu trúc tổ chức theo bộ phận (Divisional Organizational Structure)

Mô hình này phân chia tổ chức thành các đơn vị độc lập dựa trên sản phẩm, khu vực địa lý hoặc thị trường mục tiêu. Mỗi đơn vị hoạt động như một “công ty con” với đầy đủ các chức năng cần thiết.

Ưu điểm: Lý tưởng cho các công ty có nhiều sản phẩm, giúp rút ngắn chu kỳ phát triển sản phẩm và đưa sản phẩm mới ra thị trường nhanh chóng.

Nhược điểm: Khó mở rộng quy mô, có thể dẫn đến trùng lặp nguồn lực giữa các bộ phận

4.3. Mô hình 3: Cấu trúc ma trận (Matrix Organizational Structure)

Mô hình ma trận là sự kết hợp giữa cấu trúc chức năng và cấu trúc theo bộ phận. Nhân viên vừa thuộc về một phòng ban chức năng, vừa tham gia vào các dự án hoặc nhóm công tác đa chức năng. Mô hình này không theo mô hình phân cấp truyền thống, nó tạo ra mối quan hệ báo cáo kép cho mỗi nhân viên: một cho người quản lý chức năng và một cho người quản lý sản phẩm.

Cấu trúc này hoạt động tốt nhất tại các công ty có nhiều bộ phận, chiến dịch và sản phẩm. Ví dụ: Nếu một doanh nghiệp đang tung ra một phần mềm kế toán mới, nhân viên kinh doanh có thể báo cáo cho người quản lý phát triển phần mềm cũng như người quản lý bán hàng của chính họ.

Ưu điểm: Khuyến khích sự hợp tác và giao tiếp giữa các phòng ban, tận dụng được chuyên môn của từng cá nhân, mang lại sự linh hoạt và cân bằng trong ra quyết định.

Nhược điểm: Phức tạp, có thể gây nhầm lẫn về trách nhiệm và quyền ra quyết định.

4.4. Mô hình 4: Cấu trúc phẳng (Flat Organizational Structure)

Đây là mô hình ít phân cấp nhất, không có vị trí quyền lực rõ ràng. Quyền ra quyết định được chia sẻ bình đẳng giữa các thành viên. Mô hình này khuyến khích sự minh bạch và năng suất, nhưng có thể gặp khó khăn trong việc đạt được sự đồng thuận khi có bất đồng quan điểm.

Ưu điểm: Giảm chi phí, thúc đẩy mối quan hệ giữa nhân viên và lãnh đạo, rút ngắn quy trình ra quyết định, tạo môi trường làm việc cởi mở và khuyến khích sự phát triển cá nhân.

Nhược điểm: Có thể khó khăn trong việc đạt được sự đồng thuận và đưa ra quyết định khi có bất đồng

4.5. Mô hình 5: Cấu trúc quản lý phi tập trung (Holacratic Organizational Structure)

Mô hình quản lý phi tập trung là một mô hình tổ chức đột phá, trao quyền lãnh đạo và quyết định cho mọi thành viên trong nhóm. Được khởi xướng bởi Brian Robertson, mô hình này xóa bỏ cấu trúc phân cấp truyền thống, thay vào đó là các “vòng tròn” quản lý linh hoạt, phù hợp cho cả tổ chức phi lợi nhuận lẫn doanh nghiệp. Trong mô hình Holacracy, không còn sự tập trung quyền lực, mỗi cá nhân đều có tiếng nói và tự do hành động để đóng góp vào sứ mệnh chung của tổ chức.

Ưu điểm: Khuyến khích sự đổi mới và sự tham gia của nhân viên, bởi không còn sự giới hạn bởi các cấp quản lý và các dự án cố định.

Nhược điểm: Do không có quản lý cấp cao nên việc buộc các thành viên trong nhóm chịu trách nhiệm trong một tổ chức theo chế độ toàn quyền có thể là một vấn đề khó khăn. Các cuộc họp gia tăng có thể gây lãng phí thời gian, hơn nữa mô hình này phụ thuộc rất nhiều vào khả năng tự quản của nhân sự.

Dễ dàng nhận thấy, mỗi mô hình nói trên đều có những ưu và nhược điểm nhất định trong việc quản lý kế hoạch. Dù là mô hình có sự phân hóa phòng ban hay mô hình phẳng, tính liên kết và sự phối hợp vẫn luôn là thách thức với doanh nghiệp nhỏ khi họ còn tương đối thiếu kinh nghiệm quản trị. Một trong những giải pháp số phù hợp cho tình trạng này là Bộ Phần mềm quản lý công việc FastdoWork.

Đây là phần mềm giúp tạo và lưu trữ kế hoạch, quy trình, cuộc họp, kết nối toàn thể nhân viên. Nhờ FastdoWork, mỗi công việc đều được tập trung vào một nơi duy nhất. Tất cả thông tin đều sẽ được chi tiết hóa với các tính năng giúp nhân viên tạo, thêm, sửa và xóa cũng như báo cáo tiến độ dễ dàng, giúp các doanh nghiệp nhỏ tối ưu chi phí.

BẤM NGAY VÀO ẢNH để đăng ký nhận tư vấn Bộ Phần mềm quản lý công việc FastdoWork

5. 6 bước xây dựng cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ

5.1. Đánh giá Chuỗi giá trị và chiến lược

• Xác định rõ mục tiêu: Trước hết, hãy xác định rõ ràng mục đích và mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp. Cấu trúc tổ chức sẽ phản ánh cách mà một doanh nghiệp hiện thực hóa tầm nhìn đó trong hoạt động hàng ngày.
• Phân tích chuỗi giá trị: Xem xét kỹ lưỡng các hoạt động tạo ra giá trị cho sản phẩm/dịch vụ của công ty. Từ nghiên cứu và phát triển, sản xuất, marketing, bán hàng đến dịch vụ khách hàng. Điều này giúp các doanh nghiệp nhỏ xác định các chức năng quan trọng cần có trong cấu trúc tổ chức.

5.2. Lựa chọn mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ

• Cân nhắc chiến lược và kế hoạch tăng trưởng: Hãy suy nghĩ về hướng đi và quy mô phát triển của doanh nghiệp trong tương lai. Cấu trúc tổ chức cần phải linh hoạt để đáp ứng sự thay đổi và mở rộng của công ty.
• Đảm bảo phù hợp với mục tiêu chiến lược: Mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ đã chọn cần phản ánh đúng các ưu tiên và mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp. Ví dụ, nếu bạn muốn tập trung vào phát triển sản phẩm mới, mô hình cấu trúc tổ chức theo bộ phận có thể phù hợp hơn.

5.3. Thiết kế sơ đồ tổ chức

• Minh họa trực quan: Sơ đồ tổ chức giúp hình dung rõ ràng các phòng ban, chức danh, mối quan hệ báo cáo và luồng thông tin trong công ty.
• Chia sẻ với toàn thể nhân viên: Đảm bảo mọi người đều có thể truy cập và hiểu rõ sơ đồ tổ chức. Từ đó. toàn thể nhân sự có thể biết vị trí của mình trong công ty và cách thức liên hệ với các bộ phận khác.
• Cập nhật thường xuyên: Khi có thay đổi về nhân sự hoặc cấu trúc, hãy cập nhật sơ đồ tổ chức để đảm bảo tính chính xác và kịp thời.

5.4. Phân định vai trò và trách nhiệm

• Mô tả công việc chi tiết: Xây dựng mô tả công việc (JD) rõ ràng cho từng vị trí, bao gồm nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền hạn và các yêu cầu về kỹ năng, kinh nghiệm.
• Thảo luận và thống nhất: Trao đổi với nhân viên về vai trò và trách nhiệm của họ, đảm bảo sự đồng thuận và rõ ràng về kỳ vọng công việc.
• Sử dụng ma trận RACI: Đây là công cụ hữu ích để phân định rõ ràng trách nhiệm của từng cá nhân đối với các nhiệm vụ cụ thể (Responsible, Accountable, Consulted, Informed).

5.5. Bổ nhiệm trưởng phòng

• Lựa chọn dựa trên năng lực: Hãy chọn những người có đủ khả năng lãnh đạo, quản lý và truyền cảm hứng cho đội ngũ của họ.
• Đánh giá công bằng và minh bạch: Tránh bổ nhiệm dựa trên thâm niên hoặc mối quan hệ cá nhân. Hãy tạo ra một quy trình đánh giá công bằng và minh bạch để lựa chọn những ứng viên phù hợp nhất.
• Đào tạo và hỗ trợ: Cung cấp các khóa đào tạo nội bộ và hỗ trợ cần thiết để các trưởng phòng mới có thể hoàn thành tốt vai trò của mình.

5.6. Theo dõi và điều chỉnh

• Đánh giá định kỳ: Thường xuyên đánh giá hiệu quả của cấu trúc tổ chức, xem xét các vấn đề phát sinh và lắng nghe phản hồi từ nhân viên.
• Sẵn sàng thay đổi: Đừng ngại điều chỉnh cấu trúc tổ chức khi cần thiết để đáp ứng sự phát triển và thay đổi của doanh nghiệp.
• Tạo môi trường cởi mở: Khuyến khích nhân viên chia sẻ ý kiến và đóng góp vào việc cải thiện cấu trúc tổ chức.

Việc lựa chọn và xây dựng một mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ phù hợp không chỉ đơn thuần là sắp xếp các vị trí và chức năng. Đó là cả một quá trình đòi hỏi sự thấu hiểu về mục tiêu, chiến lược, và nguồn lực của doanh nghiệp. Hy vọng rằng với những thông tin và hướng dẫn chi tiết trong bài viết này của Fastdo, bạn đã có thể định hình được một mô hình cơ cấu tổ chức doanh nghiệp nhỏ tối ưu, giúp doanh nghiệp của bạn vận hành trơn tru, phát triển bền vững và đạt được những thành công mới.

>>> ĐỌC THÊM:

• 8 mô hình quản lý dự án hiệu quả và phổ biến nhất hiện nay
• Phong cách lãnh đạo dân chủ: Sức mạnh của trao quyền
• Sự gắn kết của nhân viên với tổ chức và tầm quan trọng
• 4 nhóm tính cách DISC là gì? Cách đọc biểu đồ DISC
• Nguyên tắc là gì? 14 Nguyên tắc quản lý của Henry Fayol