Trí tuệ cảm xúc (EQ) đang ngày càng trở nên thành một yêu cầu quan trọng trong việc thăng tiến trong công việc và cuộc sống của mỗi người trong thời đại hiện nay. Trí tuệ cảm xúc quản lý cảm xúc của chính bạn theo những cách tích cực nhằm giúp bạn giảm bớt căng thẳng, giao tiếp hiệu quả cũng như đồng cảm với người khác…
Bài viết dưới đây, FASTDO sẽ giúp bạn hiểu được EQ là gì và tại sao nó là chìa khóa giúp bạn thành công trong các mối quan hệ cả công việc. Hãy cùng theo dõi ngay nhé!
1. Trí tuệ cảm xúc là gì?
Bạn có thể hiểu đơn giản trí tuệ cảm xúc (EQ – Emotional Quotient/Emotional Intelligence) là khả năng nhận biết, hiểu, sử dụng và quản lý cảm xúc của bản thân và của người khác một cách hiệu quả. Trí tuệ cảm xúc không phải là một khả năng bẩm sinh, mà có thể được rèn luyện và phát triển thông qua học hỏi, thực hành và trải nghiệm.
Nó bao gồm các khả năng:
- Nhận thức cảm xúc: Nhận ra và hiểu rõ cảm xúc của chính mình và của người khác, bao gồm cả những cảm xúc không được thể hiện rõ ràng.
- Sử dụng cảm xúc: Sử dụng cảm xúc để thúc đẩy tư duy, ra quyết định và giải quyết vấn đề một cách sáng tạo.
- Hiểu cảm xúc: Hiểu được nguyên nhân, diễn biến và hậu quả của các cảm xúc khác nhau.
- Quản lý cảm xúc: Kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc của bản thân và của người khác một cách phù hợp với tình huống.
2. Lịch sử hình thành trí tuệ cảm xúc
Sự quan tâm đến trí tuệ cảm xúc (EQ) đã tăng trưởng mạnh mẽ trong hơn 15 năm qua. Tuy nhiên, nguồn gốc của nó có thể bắt nguồn từ xa xưa hơn:
- Thế kỷ 19: Charles Darwin đã nghiên cứu về vai trò của biểu hiện cảm xúc trong chọn lọc tự nhiên, đặt nền móng cho sự hiểu biết nhân loại về trí tuệ cảm xúc.
- 1940: Các nhà tâm lý học như Edward Thorndike và David Wechsler nhận ra tầm quan trọng của các yếu tố “phi nhận thức” trong trí thông minh và sự thành công của một cá nhân.
- 1950: Đánh dấu sự trỗi dậy của tâm lý học nhân văn, với các nhà tư tưởng như Abraham Maslow, tập trung vào cách con người xây dựng sức mạnh từ cảm xúc.
- 1983: Howard Gardner giới thiệu yếu tố cảm xúc trong các loại trí thông minh trong cuốn sách “Những cơ cấu của nhận thức: Lý thuyết về đa trí thông minh”.
- 1985: Wayne Payne lần đầu tiên sử dụng thuật ngữ “trí tuệ cảm xúc” trong luận án tiến sĩ của mình.
- Cuối thế kỷ 20: Peter Salovey và John Mayer (1990) cùng Daniel Goleman (1995) đề xuất các mô hình trí tuệ cảm xúc khác nhau. Daniel Goleman xuất bản cuốn sách “Trí tuệ cảm xúc”, đưa khái niệm này đến với công chúng và nhấn mạnh tầm quan trọng của nó trong thành công cá nhân và nghề nghiệp.
- Những năm 2000: Nhiều nghiên cứu tiếp tục khám phá các khía cạnh khác nhau của trí tuệ cảm xúc và ứng dụng của nó trong nhiều lĩnh vực.
- Hiện nay: Trí tuệ cảm xúc được công nhận rộng rãi là một yếu tố quan trọng trong thành công và hạnh phúc, và được giảng dạy và rèn luyện trong nhiều môi trường khác nhau, từ trường học đến nơi làm việc.
3. Tư duy của người có trí tuệ cảm xúc
Vậy bạn có thắc mắc, biểu hiện về tư duy của người có trí tuệ cảm xúc – chỉ số EQ là gì không? Theo nhà nghiên cứu Goleman, biểu hiện tư duy của người có trí tuệ cảm xúc có thể nhận biết qua 5 đặc điểm cơ bản sau:
- Tự nhận thức (Self-awareness): Bạn có thể hiểu đặc điểm này là biết lắng nghe cảm xúc bên trong tâm hồn về nguồn lực hay trực giác của bản thân đồng thời hiểu được hành động của bản thân có ảnh hưởng đến người xung quanh như thế nào. Khi bạn ở vai trò lãnh đạo hay nhà quản lý, việc tự nhận thức rõ về điểm mạnh và điểm yếu, sẽ giúp bạn luôn có cách hành xử đúng mực và truyền động lực cho nhân sự .
- Biết kiềm chế bản thân (Self-regulation): Đó là khả năng điều chỉnh được cảm xúc bên trong, hiếm khi tấn công đối phương bằng lời nói và tránh việc đưa ra quyết định một cách vội vàng, rập khuôn. Theo chuyên gia tâm lý học Goleman thì khả năng kiểm soát bản thân cũng là biểu hiện của người giàu tinh thần trách nhiệm và linh hoạt trong xử lý mọi chuyện.
- Tự tạo động lực (Motivation): Người giàu tư duy trí tuệ cảm xúc luôn hoàn thành mọi việc cần thiết để hướng tới mục tiêu đặt ra. Nói dễ hiểu là họ có tính cầu toàn nên tự đặt ra cho mình các tiêu chuẩn rất cao.
- Đồng cảm (Empathy): Đây là một đặc điểm có tố chất quan trọng trong việc quản lý nhóm. Khả năng đồng cảm sẽ giúp bạn đặt mình vào vị trí của mọi người trong các hoàn cảnh khác nhau. Người quản lý có trí tuệ cảm xúc cao sẽ luôn hỗ trợ mọi thành viên trong nhóm tốt nhất. Khi đó, họ sẽ luôn đứng lên đấu tranh khi có việc khuất mắt cũng như biết cách phản hồi mang tính xây trong mọi trường hợp.
- Kỹ năng xã hội (Social skills): Đây là đặc điểm trí tuệ cảm xúc yêu cầu quan trọng trong giao tiếp. Người có tư duy trí tuệ cảm xúc cao sẽ luôn lắng nghe và liên kết với mọi người xung quanh.
4. Cấu trúc của trí tuệ cảm xúc
Cấu trúc của trí tuệ cảm xúc có rất nhiều khái niệm liên khác nhau và đến thời điểm hiện tại vấn đề này vẫn được tiếp tục nghiên cứu. Vậy đặc điểm cấu trúc của chỉ số EQ là gì?
Theo nhiều nhà nghiên cứu cho rằng cấu trúc của trí tuệ cảm xúc bao gồm bốn thành phần đó là:
- Năng lực nhận biết, hiểu biết cách bộc lộ của bản thân.
- Năng lực hiểu và cảm thông với mọi người xung quanh.
- Năng lực ứng phó và kiểm soát những cảm xúc mạnh. Hay là làm chủ cảm xúc của mình.
- Năng lực thích ứng với những thay đổi và giải quyết các vấn đề của cá nhân và xã hội.
Theo cha đẻ của trí tuệ cảm xúc Goleman thì cấu trúc gồm 2 thành phần cơ bản là năng lực cá nhân và năng lực xã hội. Cụ thể bạn có thể hiểu hai năng lực là:
- Năng lực cá nhân: Bạn có thể hiểu đơn giản ở khung năng lực này là khả năng tự nhận biết cảm xúc của mình (đó là sự đánh giá bản thân chính xác hay khả năng tự tin) và tự kiểm soát, quản lý bản thân (đó là sự kiểm soát cảm xúc, tự ý thích hay khả năng thích ứng…)
- Năng lực xã hội: Đó là bạn có thể tự nhận biết các mối quan hệ xã hội (sự đồng cảm, định hướng sự phục vụ và biết cách tổ chức) đồng thời bạn có vai trò quản lý và điều khiển các quan hệ xã hội (đó là tạo hình ảnh giao tiếp xã hội, tạo mối quan hệ….)
Bên cạnh đó trong cấu trúc trí tuệ cảm xúc – Emotional Intelligence có những thành phần sau đây không thể thiếu mà được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, đó là:
- Khả năng tự nhận biết và thể hiện cảm xúc của bản thân. Cụ thể bao gồm: các cá nhân tự nhận thức được cảm xúc của mình và có suy nghĩ về nó. Và cũng có thể là cách thể hiện cảm xúc của bản thân trong mối quan hệ với người xung quanh khí tiến hành một công việc.
- Khả năng tự nhận biết và đánh giá cảm xúc của người xung quanh. Khả năng này được thể hiện ở việc đánh giá chính xác cảm xúc của người khác và thể hiện được cảm xúc đó vào chính mình.
5. 5 yếu tố của Trí tuệ cảm xúc giúp bạn thành công
Chắc hẳn bạn đã từng nghe nhiều người nói “Không phải người thông minh nhất mới là người thành công hay hạnh phúc nhất trong cuộc sống”.
Điều đó chứng minh rằng chỉ số thông minh (IQ) sẽ không đủ để mang lại thành công. Tuy nó góp một phần không nhỏ để có bước tiến quan trọng trong học tập lẫn công việc, Nhưng chính trí tuệ cảm xúc (EQ) mới thực sự giúp bạn kiểm soát được căng thẳng và cảm xúc khi phải đối mặt với hàng vạn thử thách. Vậy những tác động đến cuộc sống từ trí tuệ cảm xúc – EQ là gì?
Sau đây, FASTDO gửi đến bạn 5 yếu tố của trí tuệ cảm xúc trong công việc cũng như cuộc sống của bạn:
5.1 Cải thiện hiệu suất
Ở yếu tố đầu tiên bạn có thể trí tuệ cảm xúc (EQ) cao có thể giúp bạn một phần nào vượt qua những mâu thuẫn trong cuộc sống cũng như ở nơi làm việc, nó thúc đẩy người khác và chính bản thân bạn làm việc với hiệu suất cao hơn.
Thực tế ngày nay rất nhiều nhà tuyển dụng khi lựa chọn ứng viên đều đánh giá trí tuệ cảm xúc cũng quan trọng ngang với chuyên môn kỹ thuật. Thậm chí một số doanh nghiệp sẽ cho ứng viên kiểm tra EQ trước khi ra quyết định tuyển dụng.
5.2 Tăng cường sức khỏe thể chất
Riêng ở yếu tố thứ hai này, nếu bạn không thể kiểm soát tốt được cảm xúc cá nhân, bạn sẽ dễ rơi vào áp lực trong công việc.
Căng thẳng lâu dài sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe một cách nghiêm trọng như là: tăng huyết áp, đột quỵ, lão hóa sớm,… Cho nên bạn hãy học cách quản lý căng thẳng nó là tiền đề để cải thiện trí tuệ cảm xúc – chỉ số EQ đấy nhé!
5.3 Nuôi dưỡng tâm hồn và tinh thần
Những tác động đến sức khỏe tinh thần từ chỉ số EQ là gì? Nếu bạn không kiểm soát được cảm xúc thì căng thẳng sẽ tác động khá nhiều đến sức khỏe tinh thần. Điều đó dễ làm bạn lo lắng, thậm chí là trầm cảm.
Khi bạn không biết cách quản lý cảm xúc thì bạn cũng khó lòng mà xây dựng được mối quan hệ bền chặt. Khi bạn có cảm giác cô lập chỉ càng làm nghiêm trọng thêm vấn đề sức khỏe tâm lý mà bạn đang gặp phải.
Trong trường hợp ngược lại, bạn có khả năng duy trì cái nhìn tích cực trước mọi vấn đề xảy ra thì bạn sẽ cảm thấy yêu đời hơn. Lúc đó, thành công sẽ đến sớm với bạn.
5.4 Làm rộng mạng lưới quan hệ
Một khi bạn đã hiểu rõ và đã biết cách kiểm soát cảm xúc của bản thân thì đồng nghĩa bạn đã thể hiện bản thân theo hướng tích cực hơn, đồng thời hiểu được cảm giác của người xung quanh tốt hơn.
Yếu tố này cũng góp phần quan trọng để bạn giao tiếp hiệu quả và có các mối quan hệ gắn kết hơn lẫn trong công việc và cuộc sống.
5.5 Cải thiện hiểu biết xã hội
Khi bạn hòa hợp với cảm xúc cá nhân đó là điều kiện để bạn kết nối với mọi người đồng thời giúp bạn hiểu biết nhiều hơn về thế giới xung quanh.
Nếu bạn có kiến thức xã hội sâu rộng, bạn rất dễ dàng nhận ra đâu là người tốt, đâu là kẻ xấu. Đồng thời giúp bạn hiểu rõ hơn sự quan tâm của người khác dành cho bạn, giúp bạn giảm căng thẳng. Luôn cho bạn cảm thấy sự hạnh phúc và yêu đời hơn.
6. Lãnh đạo dựa trên trí tuệ cảm xúc
Điều gì làm bạn suy đến khác biệt giữa một nhà lãnh đạo xuất sắc và một nhà lãnh đạo tầm thường? Theo Daniel Goleman thì đó không phải là IQ hay kỹ năng nghiệp vụ mà đó là trí tuệ xúc cảm (EQ).
Lãnh đạo dựa trên trí tuệ cảm xúc là phong cách lãnh đạo tập trung vào việc sử dụng và quản lý cảm xúc một cách hiệu quả để tạo ra môi trường làm việc tích cực, thúc đẩy sự gắn kết và đạt được hiệu suất cao. Những đặc điểm nổi bật của lãnh đạo dựa trên trí tuệ cảm xúc bao gồm:
- Tự nhận thức: Người lãnh đạo có khả năng nhận biết và hiểu rõ cảm xúc của bản thân, từ đó kiểm soát hành vi và đưa ra quyết định hợp lý.
- Tự quản lý: Họ có khả năng kiểm soát cảm xúc, đặc biệt là trong những tình huống căng thẳng, và duy trì thái độ tích cực, lạc quan.
- Đồng cảm: Họ có khả năng thấu hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác, từ đó xây dựng mối quan hệ tin cậy và hỗ trợ nhân viên phát triển.
- Kỹ năng xã hội: Họ có khả năng giao tiếp hiệu quả, xây dựng mối quan hệ, giải quyết xung đột và tạo động lực cho đội ngũ.
- Tạo động lực: Họ có khả năng tạo động lực cho bản thân và truyền cảm hứng cho người khác, giúp họ phát huy hết tiềm năng.
Từ những biểu hiện trên của một người lãnh đạo, trí tuệ cảm xúc sẽ hỗ trợ xây dựng một môi trường làm việc tích cực và gắn kết. Điều này sẽ nâng cao tinh thần và sự hài lòng của nhan viên, thúc đẩy sự hợp tác và làm việc nhóm hiệu quả. Ngoài ra, một vị lãnh đạo có EQ cao sẽ có khả năng giải quyết xung đột và xử lý các tình huống khó khăn một cách hiệu quả nhất.
7. Cách đo lường trí tuệ cảm xúc
Ngày nay, có một số cách đánh giá khác nhau đã xuất hiện để đo lường trí tuệ cảm xúc. Thông thường các bài kiểm tra như vậy thường là một trong loại sau đây: Bài kiểm tra tự báo cáo hay bài kiểm tra khả năng.
Được phổ biến nhất hiện nay là các bài kiểm tra tự báo cáo vì chúng khá dễ để quản lý và cho điểm. Ở bài kiểm tra này, bạn thường được trả lời các câu hỏi hoặc tuyên bố bằng cách đánh giá hành vi của chính bản thân mình để đo chỉ số EQ của mình
FASTDO sẽ cho bạn một ví dụ, chẳng hạn như đối với một tuyên bố như “Tôi thường xuyên cảm thấy tôi hiểu người khác đang cảm thấy như thế nào”, bạn có thể mô tả câu đó là rất không đồng ý, không đồng ý, đồng ý hoặc rất đồng ý.
Ngoài ra, các bài kiểm tra khả năng liên quan đến việc bạn phản ứng với các tính huống và sau đó sẽ đánh giá kỹ năng của bạn. Thông thường các bài kiểm tra như vậy sẽ yêu cầu bạn chứng minh khả năng của bản thân, ngay sau đó sẽ được đánh giá bởi bên thứ ba để tính xem chỉ số trí tuệ cảm xúc – đo chỉ số EQ cao hay không.
Còn riêng với trường hợp, bạn đang làm bài kiểm tra trí tuệ cảm xúc do chuyên gia sức khỏe tâm thần thực hiện, đây là hai phương pháp có thể sử dụng để đo lường:
- Thứ nhất là bài kiểm tra trí tuệ cảm xúc Mayer-Salovey-Caruso hay còn được gọi là MSCEIT: đây là một bài kiểm tra dựa trên khả năng đo lường EI của Mayer và Salovey. Khi bạn dự thi sẽ được thực hiện các nhiệm vụ được thiết kế nhằm để đánh giá khả năng nhận thức, xác định thậm chí là quản lý cảm xúc của bạn
- Thứ hai là bảng kiểm kê năng lực xã hội và cảm xúc thường được gọi là ESCI, phương pháp này được dựa trên một công cụ cũ hơn được biết đến là Bảng câu hỏi tự đánh giá và liên quan đến việc yêu cầu những người biết cá nhân đưa ra xếp hạng về khả năng của bản thân trong một số cảm xúc khác nhau. Bài kiểm tra này thường được thiết kế để đánh giá khả năng xã hội và cảm xúc để giúp phân biệt những là nhà lãnh đạo quyền uy.
Ngoài ra, còn có rất nhiều tài nguyên đánh giá trí tuệ cảm xúc trực tuyến không chính thức và miễn phí, giúp bạn kiểm tra chỉ số EQ của mình.
8. 3 Mẹo rèn luyện trí tuệ cảm xúc
Việc rèn luyện trí tuệ cảm xúc sẽ giúp bạn phát triển và duy trì các mối quan hệ xung quanh tốt hơn, đồng thời cũng truyền cảm hứng đến người khác, làm việc nhóm trở nên hiệu quả và kiểm soát được xung đột tốt hơn. Vậy những phương pháp nhằm cải thiện chỉ số EQ là gì? Hãy cùng Fastdo tìm hiểu những mẹo rèn luyện trí tuệ cảm xúc ngay bên dưới nhé:
Lắng nghe
Điều này là tất nhiên, khi bạn muốn hiểu những gì người khác đang cảm thấy, việc đầu tiên hãy chú ý đến họ. Khi bạn đánh giá cảm xúc của một người nào đó, hãy chú ý các yếu tố khác nhau dẫn tới cảm xúc đó.
Hãy dành ít thời gian để lắng nghe những gì họ đang cố gắng truyền đạt với bạn, lưu ý là cả bằng lời nói và ngôn ngữ hình thể nhé!
Đồng cảm
Đặt mình vào vị trí người khác là một mẹo rèn luyện trí tuệ cảm xúc vô cùng quan trọng, vì khi đó bạn sẽ thực sự thấu hiểu quan điểm của họ. Hãy nghĩ rằng mình là họ và sẽ cảm thấy như thế nào nếu bạn rơi vào hoàn cảnh đó.
Bạn cần thực hành như vậy, điều đó giúp bạn hiểu rõ hơn suy nghĩ của con người trong một tình huống cụ thể. Nó giúp bạn phát triển kỹ năng cảm xúc mạnh mẽ về lâu dài.
Phản chiếu
Khả năng lý luận bằng cảm xúc là một thành tố không thể thiếu của trí tuệ cảm xúc. Nó giúp bạn suy nghĩ về cách cảm xúc ảnh hưởng như thế nào đến quyết định và hành vi của bản thân. Bạn hãy thử trước mỗi phản ứng xung quanh, hãy đánh giá xem vài trò của cảm xúc trong hành động lúc đó của họ như thế nào.
Bạn có thể đặt các câu hỏi như: Tại sao người nay lại cảm thấy thế này? Người kia lại cảm thấy thế kia? Có bất kỳ yếu tố nào có thể dẫn tới cảm giác như này không? Tại sao cảm xúc của mình lại khác với họ? Khi suy nghĩ được các câu hỏi như vậy, một phần nào đã giúp bạn dần hiểu ra vai trò của cảm xúc với hành vi và suy nghĩ của con người.
Trên đây là tổng hợp mọi thông tin về trí tuệ cảm xúc (EQ) – yếu tố nâng tầm sự thành công trong công việc và cuộc sống mà FASTDO gửi đến bạn. Để thực sự thay đổi hành lâu dài, bạn cố gắng học cách vượt qua căng thẳng mỗi ngày, cũng như nỗ lực cải thiện các mối quan hệ xung quanh và gia tăng nhận thức về cảm xúc cá nhân. FASTDO chúc bạn thành công trong tương lai!
>>> ĐỌC THÊM CÁC BÀI VIẾT BỔ ÍCH SAU:
- Kế hoạch là gì? Lợi ích với tổ chức và 2 sai lầm chết người
- Nguyên tắc Pareto (quy tắc 80/20) là gì? Cách áp dụng hiệu quả
- Bộ trắc nghiệm xác định chỉ số EQ trung bình chính xác
- Động lực là gì? 15 Bí quyết giúp gia tăng động lực cho nhân sự
- 15 cuốn sách hay về quản trị nhân sự bạn nên đọc nhất
- Sơ đồ PERT là gì? Cách xây dựng sơ đồ mạng lưới PERT
